Om transkripsjonen

Utarbeidd av Andres A. Svalestuen
Til minne om Andres A. Svalestuen 1939–1992

Dataregisterering ved Anfinn Bernaas

Føreord

Sommaren 1999 registrerte eg utvandrararkivet til Andres A. Svalestuen i ein database som no ligg føre her på Digitalarkivet.

Utvandrararkivet er blitt til i samband med Svalestuens hovudfagavhandling i historie ved Universitetet i Oslo hausten 1968 og er i dag plassert i lokalsamlinga ved Rjukan bibliotek. Andres A. Svalestuen døydde i 1992.

Arkivet er bygt opp med personkort som er sette i kartotekskuffar sortert alfabetisk etter etternamn og fortløpande nummerert med stigande emigrantnummer. Familiegrupper er markerte med a, b, c osv. etter emigrantnummeret. Nokre få emigrantnummer manglar, i det minste 700, 901 og 955. Det er fordi Svalestuen av vanvare har hoppa over nummer ved nummerering av personkorta.

Svalestuen har sjølv gjort greie for arbeidet med det viktigaste kjeldematerialet, arbeidsmåte og metodiske problem på sidene 16–31 i boka «Tinns emigrasjonshistorie 1837–1907» (Universitetsforlaget 1972). Her opplyser han at kyrkjebøker for Tinn og emigrantprotokollar for Kristiania har vore hovudkjeldene hans. Emigrantprotokollar blei ikkje førte før frå 1867/68.

Kongsberg fekk jernbanesamband med Kristiania i 1872. Det tydde at det blei relativt lett for tinndølane å ta seg til hovudstaden. Inntil denne tida gjekk mesteparten av utvandringa føre seg frå Skien. I 1873 slutta emigranttrafikk med seglskip frå hamner i Bratsberg amt. Svalestuen konkluderer med at så godt som all emigrasjon frå Tinn skjer via Kristiania frå denne tida.

Utvandringa frå Tinn til USA og Kanada tok ikkje slutt i 1907, men Svalestuen valde å setje stopp ved dette året sidan anleggsarbeidet til Hydro-fabrikkane i Vestfjorddalen, det som seinare blei kjent som Rjukan, tok til hausten 1907. Derfor er 1907 eit tidsskilje i Tinn-samfunnet.

Svalestuen har identifisert emigrantane slik at dei framstår som unike enkeltpersonar. Skrivemåten av namna har han «... søkt å modernisere og normalisere, men det er ikke gått så radikalt til verks som i «Tinn Soga»».

Eit av måla for undersøkinga hans var å finne fram til den sosiale fordelinga av emigrantane. Derfor er personane parallelt med personidentifiseringa klassifiserte som gardmann, husmannskone, inderst osv. Eit oversyn over desse gruppene.

I tillegg til dette oversynet frå Svalestuen sjølv har han nytta «husm.» som forkorting for «husmann». Tilsvarande blir da «hmk.» lik «husmannskone», «hms.» lik «husmannssønn» og «hmd.» lik «husmannsdatter». Svalestuen har også nytta nemninga «plasseier» og tilhøyrande «-k.» = «kone», «-s.» = «sønn» og «-d.» = «datter» som endingar. Plasseigarar er husmannsfolk som har kjøpt plassen sin. Svalestuen har dessutan nytta nemninga «inderst» (person som leiger rom hos andre) og tilhøyrande «-k.» = «kone», «-s.» = «sønn» og «-d.» = «datter».

Det finst nokre få openberre skrivefeil/tydingsfeil i Svalestuenregisteret. Eg har berre retta Skuruen til Skurven (i merknadsfeltet til 904 Ole Olsen Langerud), Hausen til Hansen (1184a Jon Hansen Nyhaug) og eit årstal i eitt høve (1873 til 1875 for 1106c Ole Torbjørnsen Miland). Kjeldene er sjekka i desse tilfella. Som forkorting for Dakota har eg nytta Dak. i staden for Dac.

Eg har ikke retta skrivemåten eller tydinga av amerikanske stadnamn, sjølv om det i fleire høve kunne ha vore ønskjeleg. Men eg har lagt ved ei "reisemålliste" i tekstform. Her har eg notert mine framlegg til ei nærare stadfesting av reisemåla, inkludert korrigert skrivemåte for nokre namn og også nokre mindre feil som eg tilfeldigvis har oppdaga hos Svalestuen.

Eg har gruppert databasen i kolonner med utvandringstidspunkt, førenamn, patronymikon og etternamn (gards-/plassnamn), emigrantnummer, alder, sivilstand, sosialklasse, reisemål, billettkostnad og merknad. Det samsvarar med Svalestuens oppføring på individkorta.

Etternamn er eit lite eintydig omgrep. I vår tid legg vi eit fast slekts-/familienamn som følgjer generasjonane i det. I mesteparten av den perioden registeret dekkjer var «etternamnet» meir lik ei adresse enn del av namnet. Derfor varierte «etternamnet» med plass eller gard folk budde på i ulike delar av livet. I registeret finst det også nokre særs få «-sen»-namn utan kjent tilknyting til plass/gard. Det har vore problematisk å avgjere om desse «-sen»-namna er patronymikon eller noko som liknar på faste moderne etternamn.

Eg vonar at denne avskrifta kan bli til nytte for dei som søkjer etter kunnskap om dei som drog og det samfunnet dei kom frå. Eg kjem til å arbeide vidare med dette stoffet ved å leggje til opplysningar om biografi og slektstilhøve om enkeltpersonar. Eg ville vere takksam om brukarar av denne databasen som har slike opplysningar ville kontakte meg slik at det med tida kan byggjast opp ein omfattande database om utvandrarane frå Tinn-samfunnet.

Årsaka til at dette kan gjerast med atskillig mindre slit og innsats av tid i Tinn enn i andre lokalsamfunn ligg grunnlagt i Andres A. Svalestuen sitt arbeid frå slutten av 1960-talet. Alle som arbeider med lokalhistorie i Tinn er han stor takk skuldig.

Grupper for sosial inndeling av emigrantane
Reisemålliste for emigrantane

Anfinn Bernaas

Colletts gate 27
0169 Oslo

Mobil 906 72 171
E-post: anfinnb krøllalfa broadpark punktum no (skrivast utan opphald)